Potencjometry

Jakie są najlepsze potencjometry do gitary?

Najbardziej znane i popularne firmy produkujące potencjometry to CTS, Bourns czy Alpha jednak na rynku dostępne są też potencjometry firm takich jak VPARTS, Dunlop, ALPS i inne. Znaleźć możemy również potencjometry sprzedawane przez firmy produkujące gitary lub przetworniki, ale najczęściej są to po prostu potencjometry, wyżej wymienionych producentów, zapakowane przez znane firmy takie jak Fender, Gibson, Ibanez, Ernie Ball, Seymour Duncan czy DiMarzio.

Jakiego typu potencjometry stosuje się w gitarach?

W instrumentach muzycznych używamy najczęściej standardowych potencjometrów, ale w zależności od układu spotyka się również potencjometry podwójne, potencjometry balansu, potencjometry z przełącznikiem typu push-pull/push-push i inne.
Przy wymianie potencjometrów najlepiej sugerować się schematem elektronicznym lub, w przypadku jego braku, dobrać potencjometr o tych samych parametrach co istniejący.

Jakiej wartości potencjometr wybrać do gitary?

W gitarach i basach stosujemy najczęściej potencjometry o wartościach  25k, 50k, 100k, 250k, 500k lub 1000k (1M) Ohm. Wartość potencjometru najczęściej dobiera się w zależności od zastosowanych przetworników.
Tradycyjnie do pasywnych przetworników typu single-coil stosuje się potencjometry o wartości 250k Ohm a do humbuckerów potencjometry o wartości 500k Ohm. Do układów lub przetworników aktywnych producenci najczęściej zalecają potencjometry o wartościach od 25k do 100k Ohm. Dobranie potencjometrów o innej wartości może wpływać na zmianę brzmienia instrumentu szczególnie w przypadku korzystania z klasycznych, pasywnych przetworników. I tak zastosowanie do regulacji głośności humbuckerów potencjometrów o wartości 250k Ohm może spowodować ze gitara zacznie grać cieplej a potencjometry o wartości 1000k (1M) Ohm potrafią rozjaśnić zbyt ciemno brzmiącą gitarę.
Wszystkie potencjometry produkowane są z zadaną tolerancją wartości, co oznacza, że potencjometr o wartości 500k Ohm może w rzeczywistości mieć wartość mniejszą lub większą o konkretny procent. Standardowa tolerancja potencjometrów to ok. 20%, ale dostępne są również potencjometry o zmniejszonej tolerancji  np. do 8 lub 4%.

Co to jest charakterystyka potencjometru?

Charakterystyka potencjometru (ang. "taper”) określa sposób, w jaki zmienia się wartość rezystancji w miarę obrotu gałki potencjometru. Właśnie od charakterystyki zależy to, czy regulacja barwy lub głośności naszego instrumentu będzie działała „skokowo” czy „płynnie”.
Najczęściej do układów regulujących dźwięk stosuje się potencjometry o charakterystyce logarytmicznej „Audio Taper” lub liniowej „Linear”. Dostępne są potencjometry logarytmiczne o nieco innej charakterystyce specjalnie przygotowanej dla konkretnego producenta i oznaczone np. jako „Vintage Audio Taper”.
Niezależnie od posiadanej charakterystyki potencjometry zachowują się identycznie w pozycjach skrajnych („0” i „10” na gałce) a instrumenty będą pracowały poprawnie, nawet jeśli zastosujemy potencjometr o innej charakterystyce.

Jakiej wielkości potencjometr wybrać?

Popularnie stosowane potencjometry są dostępne w dwóch rozmiarach i mogą dodatkowo różnić się średnicą oraz wysokością gwintu, oraz typem trzpienia, na który mocujemy gałkę. Warto zwrócić na to uwagę, bo w przypadku dobrania złego rozmiaru konieczna może okazać się modyfikacja korpusu lub płytki do zamontowane są potencjometry w naszym instrumencie. Do montażu potencjometrów w maskownicy lub płytce elektroniki najlepiej wybrać potencjometry krótkie a do montażu potencjometrów bezpośrednio w drewno/korpus gitary najczęściej stosuje się potencjometry standardowej długości. Długie potencjometry stosowane są w niektórych instrumentach, gdzie elektronika najpierw montowana jest na dedykowanej płytce, którą potem w całości umieszcza się wewnątrz instrumentu. Średnica puszki/obudowy potencjometru też może mieć znaczenie, szczególnie w gitarach i basach gdzie zostało mało miejsca na elektronikę.

Jak dobrać potencjometry do gałek?

Potencjometry z pełnym trzpieniem są dostosowany do gałek montowanych na śrubkę. W tym miejscu warto zaznaczyć, że występują dwa standardy popularnie zwane jako „amerykański” czy też „calowy” gdzie trzpień posiada średnicę ok. 6,3 mm oraz standard „azjatycki” czy też „metryczny” z trzpieniem o średnicy 6 mm.
Do potencjometrów z naciętym trzpieniem stosuje się gałki mocowane na wcisk. Warto zwrócić uwagę, bo niektóre potencjometry, tak samo jak gałki posiadają inną liczbę wpustów, co w przypadku niedopasowania może utrudnić ich montaż.

Do czego służą potencjometry push-pull, push-push i kill-switch?

Potencjometry z przełącznikami zazwyczaj łączą dwie funkcje, czyli działają jako potencjometr oraz jako przełącznik całkowicie niezależnie. W zależności od zastosowanego układu potencjometr z przełącznikiem może służyć do regulacji barwy/głośności oraz rozłączania cewek, dołączania przetworników, zmiany fazy, a nawet jako kill-switch.
Istnieje kilka rodzajów tego typu potencjometrów i dobiera je się według potrzeb lub upodobań muzyka. Potencjometry push-pull są najbardziej popularne, a wyciągając lub wciskając gałkę sterujemy przełącznikiem.
Potencjometry push-push są bardzo podobne do push-pull, ale zamiast wyciągać gałkę musimy ją lekko wcisnąć a wyskoczy sama. Jest to duże ułatwienie gdy posiadamy w instrumencie niskie gałki, które trudno uchwycić.
Potencjometry z przełącznikiem typu kill-switch posiadają przełącznik chwilowy, który rozłącza sygnał na moment wciśnięcia gałki i włącza natychmiast po jej puszczeniu.

Do czego stosuje się potencjometry podwójne i balansu?

Potencjometry podwójne stosowane są w przypadku ograniczonego miejsca lub dużej ilości regulacji dostępnej na przykład przy zastosowaniu preampu. Istnieje kilka odmian tego typu potencjometrów, więc przed zakupem warto upewnić się, że wybieramy właściwy potencjometr wymagany w układzie danego instrumentu.
Potencjometry balansu najczęściej wykorzystuje się w roli przełącznika źródła sygnału, gdyż pozwalają na sterowanie, z którego przetwornika uzyskujemy brzmienie oraz miksowanie tychże w żądanej proporcji.

Do czego służą potencjometry „No Load”?

Potencjometry typu „No Load” posiadają odłączoną jedną nóżkę i z tego powodu nie nadają się do regulacji głośności. Są one dedykowane do regulacji barwy, a dzięki specyficznej budowie po skręceniu gałki skrajnie w jedną stronę potencjometr zostaje „wycięty” z układu, co potrafi przywrócić nieco wysokich tonów i klarowności brzmieniu gitary.

Jaki opór przy obracaniu potencjometru wybrać?

Niektórzy producenci oferują potencjometry wymagające mniej lub więcej siły do obrotu. Lekko obracające się potencjometry ułatwiają regulację głośności lub tonu czy stosowanie technik typu „volume swell”. Potencjometry z większym oporem kręcenia gałki wybierają najczęściej muzycy, którzy nie korzystają z takich technik albo obawiają się przypadkowych zmian barwy czy głośności mogących przytrafić się w scenicznym zamieszaniu.